Эволюция роли президента в политической системе Польши после 1989 года

Эволюция роли президента в политической системе Польши после 1989 года


Путинцев И. С.,

Кандидат исторических наук, МГИМО МИД России, Москва, Россия, isp90@mail.ru


elibrary_id: 616465 | ORCID: 0000-0002-2576-4467 | RESEARCHER_ID: AAT-1997-2021

Дата поступления статьи: 2022.09.28. Принята к печати: 2023.01.16


DOI: 10.17976/jpps/2023.02.11
EDN: BODIFQ

Рубрика: Orbis terrarum

Правильная ссылка на статью:

Путинцев И. С. Эволюция роли президента в политической системе Польши после 1989 года. – Полис. Политические исследования. 2023. № 2. С. 154-170. https://doi.org/10.17976/jpps/2023.02.11. EDN: BODIFQ


Аннотация

В статье анализируется эволюция роли президента в политической системе современной Польши. В стране существует специфическая форма правления, которую нельзя отнести ни к полупрезидентской республике, ни к парламентской системе классического типа. Это порождает неопределенность, повышает роль ситуативных раскладов и политической практики. Цель работы – на основе определенных критериев, выделенных автором, проранжировать польских президентов по объему власти и политического влияния, выявив преобладающую тенденцию. К задачам статьи относится обзор имеющихся мнений о классификации формы правления в Польше, исследование нормативной базы, определявшей положение президента на разных этапах (конституционная реформа 1989 г., “малая конституция”, конституция 1997 г., решения Конституционного суда), и анализ повлиявших на ее эволюцию политических условий, изучение характера взаимодействия президента с другими органами власти и политическими партиями, выявление иерархии данного взаимодействия и анализ наиболее важных прецедентов, оценка влияния президента на различные сферы государственной политики, включая международную деятельность. Структура статьи базируется на хронологическом принципе. Деятельность шести польских президентов рассматривается не в целом, а в контексте ее влияния на изменение институциональной роли главы государства. Автор приходит к выводу, что влияние главы государства в Польше существенно снизилось в последние 15-20 лет. Основанное на балльной оценке ранжирование подтверждает данный вывод. Кроме права вето и отдельных кадровых полномочий, у президента мало рычагов прямого влияния в сфере государственного управления. Тенденции развития политической практики также складываются не в его пользу: глава государства мало влияет на партии и парадоксальным образом имеет меньший политический вес тогда, когда относится к тому же лагерю, что правительство и парламентское большинство. Роль президента менее значительна, чем лидера правящей партии и премьер-министра, хотя и не своится к церемониальной.

Ключевые слова
Польша, президент, полупрезидентская республика, парламентская республика, Ярузельский, Валенса, Квасьневский, Качиньский, Коморовский, Дуда.


Список литературы

Лыкошина Л.С. 2001. Политический портрет Александра Квасьневского. М.: ИНИОН РАН. EDN: RBIIOV.

Лыкошина Л.С. 2015. «Польско-польская война»: Политическая жизнь современной Польши. М.: ИНИОН РАН. EDN: VLVAZB.

Майорова О.Н. 2007. К вопросу о ходе переговоров власти и оппозиции за «круглым столом» 1989 года в Польше. Славяноведение. № 3. С. 39-54. EDN: HZPXPT.

Черемушкин П.Г. 2016. Ярузельский: испытание Россией. М.: АИРО-XXI.

Baylis, T.A. (1996). Presidents versus prime ministers: shaping executive authority in Eastern Europe. World Politics, 48, 297-323. https://doi.org/10.1353/wp.1996.0007

Barański, M., Czyż A., & Rajczyk, R. (Ed.). (2014). Władza wykonawcza w teorii i praktyce politycznej okresu transformacji. Doświadczenia państw Grupy Wyszehradzkiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Budzanowska, A. (2019). Pozycja ustrojowa Prezydenta RP w systemie konstytucyjnym Rzeczpospolitej Polskiej w kontekście członkostwa w Unii Europejskiej. Politeja, 4, 257-279. https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.61.15

Cenkiewicz, S., & Chmielecki, A. (2016). Prezydent. Lech Kaczyński 2005-2010. Warszawa: Fronda.

Chojan, A. (2013). Polityka zagraniczna współczesnej Polski w świetle uwarunkowań institucjonalno-prawnych. Myśl Economiczna i Polityczna, 1, 114-142.

Ciapała, J. (2018). Kompetencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie powoływania sędziów. Refleksje krytyczne. In A. Rytel-Warzochy, & P. Uziębły (Ed.), Gdańskie Studia Prawnicze. Wybrane zagadzenia prawa konstytucyjnego w Polsce 1997-2017, vol. XL (pp. 493-506). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Dąbrowski, M. (2018). The evolution of the institution of president’s prerogative powers in the Polish legal system. Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 6, 155-165. https://doi.org/10.15804/ppk.2018.06.13

Dziemidok-Olszewska, B., & Michalczuk-Wlizło, M. (2018). Initiative of President Andrzej Duda regarding the change of the Constitution. Teka of Political Science and International Relations, 1, 25-34. https://doi.org/10.17951/teka.2018.13.1.25-34

Elgie, R. (2011). Semi-Presidentialism: Sub-Types and Democratic Performance. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1057/9780230306424

Glajcar, R. (2009). Ewolucja siły polskiej prezydentury w latach 1989-2009. In R. Glajcar, & W. Wojtasik (Ed.), Transformacja systemowa w Polsce 1989-2009. Próba bilansu (pp. 179-206). Katowice: Remar.

Glajcar, R. (2016). Dwadzieścia pięć lat powszechnych wyborów prezydenckich w Polsce. Potrzeba rewizji? Studia Politologiczne, 42, 13-34.

Grzybowski, M. (2012). System rządów w Rzeczypospolitej Polskiej: charakterystyka i diagnoza wątpliwości. Uwagi wprowadzające. Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 1, 129-150. https://doi.org/10.15804/ppk.2012.01.07

Jasiewicz, K. (1997). Poland: Wałęsa’s Legacy to the Presidency. In R. Taras (Ed.), Postcommunist Presidents (pp.130-167). Cambridge: Cambridge University Press.

Jaśkiewicz, M. (Ed.). (2008). Wygraliśmy przyszłość. 10 lat Prezydentury Aleksandra Kwaśniewskiego. Przemówienia, wywiady, dokumenty (wybór). Warszawa, Szczecin: PPH ZAPOL Dmochowski.

Krzymowski, M. (2015). Jarosław. Tajemnicy Kaczyńskiego. Portret niepolityczny. Warszawa: Ringier Alex Springer Polska.

Leszczyńska, K. (2011). Participation of the presidents Wojciech Jaruzelski and Lech Wałęsa in the process of cabinet formation in Poland. Polish Political Science Yearbook, XL, 43-65. https://doi.org/10.15804/ppsy2011004

McMenamin, I. (2008). Semi-Presidentialism and democracy in Poland. In R. Elgie, & S. Moestrup (Ed.), Semi-Presidentialism in Central and Eastern Europe (pp. 120-137). Manchester: Manchester University Press.

Millard, F. (1999). Polish politics and society. London, New York: Routledge.

Miller, L. (2013). Anatomia siły. Rozmowa z Robertem Krakowskim. Warszawa: Czerwone i Czarne.

Pach, M. (2011). Sens i bezsens weta ustawodawczego w Konstytucji RP z 1997 roku: w świetle konstytucyjnej regulacji pozycji ustrojowej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Kultura i Polityka: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, 9, 130-156.

Piasecki, A.L. (2009). Weto ustawodawcze w III RP – wymiar normatywny i empiryczny. Próba bilansu. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio K, XVI(2), 83-96.

Simpson, P. (1996). The troubled reign of Lech Wałęsa in Poland. Presidential Studies Quarterly, 26(2), 317-336.

Światała, S. (2009). Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w świetle konstytucji z 1997 roku. Regulacja i jej oceny. Dialogi Polityczne, 11, 87-103. https://doi.org/10.12775/DP.2009.007

Szczerbiak, A. (2017). An anti-establishment backlash that shook up the party system? The October 2015 Polish parliamentary election. European Politics and Society, 18(4), 404-427. https://doi.org/10.1080/23745118.2016.1256027

Tomaszewski, W. (2019). The political debate on the change of the constitution of the Republic of Poland after the parliamentary elections of 2015. Vestnik IKBFU. Humanities and Social Sciences, 3, 89-99.

Turska-Kawa, A., & Wojtasik, W. (2019). Perception of images of Polish presidents after 1989 in the context of democracy consolidation process. Journal of Comparative Politics, 2, 4-17.

Walesa, L. (1992). The struggle and the triumph: an autobiography. New York: Arcade Publishing.

Wicherek, D. (2020). Inicjatywa ustawodawcza jako konstytucyjna kompetencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Przegląd Politologiczny, 2, 147-156. https://doi.org/10.14746/pp.2020.25.2.10

Wyrykowski, M., & Cieleń, A. (2006). Poland – Semi-Presidentialism or „Rationalised Parliamentarism”? European Constitutional Law Review, 2, 253-267. https://doi.org/10.1017/S1574019606002537 

Содержание номера № 2, 2023

Возможно, Вас заинтересуют:


Зазнаев О. И.,
Смешанные формы правления, или как масло соединяется с водой . – Полис. Политические исследования. 2005. №4

Ильин М. В.,
Политический дискурс: слова и смыслы (Республика. Конституция. Отечество) . – Полис. Политические исследования. 1994. №5

Глебов В. А., Макухин А. В.,
Роль местного самоуправления в становлении гражданского общества в республике Польша. – Полис. Политические исследования. 2015. №4

Зазнаев О. И.,
Этнический конфликт и форма правления: современные дискуссии. – Полис. Политические исследования. 2021. №1

Кирьянов И. К., Панов П. В.,
Регионалистские проекты в неэтнических регионах России: акторы, легитимация, эффективность. – Полис. Политические исследования. 2022. №1


полная версия страницы